Hauges dagbøker

Over 7 måneder er gått siden jeg la fra meg bind 1 av Olav H. Hauges dagbøker. I løpet av jula gjorde jeg meg ferdig med bind 2. (Det er ikke det at jeg leser ekstremt sakte, men heller at jeg leser mye på en gang...!)
Bind 2 strekker seg fra juli 1959 til juli 1966. 7 år. 800 sider. Jeg skal straks og med en gang - eller så snart som mulig - gå i gang med bind 3. I mellomtiden har jeg plukket ut en håndfull utdrag fra bind 2.

Hauge har passert 50 år, har publisert flere diktsamlinger og bor fortsatt alene i Ulvik i Hardanger. Bind 2 gir oss litt mer av personen Hauge, men fortsatt er det iveren for litteratur og særlig diktningen som dominerer dagbøkene. Han leser enormt mye, og følger nøye med i tidens litteraturkritikk og litteraturdebatter. De gangene vi får glimt av personen Hauge er det ofte det dystre og mørke som skinner gjennom, men innimellom er han rørende lett og poetisk, slik det første utdraget jeg har tatt med viser.

11 mai 1960:
"Det var nake og svart, kissebærtreet i vinter. No legg det kinnet imot kveldsvinden og voggar seg inn, det kan det gjera, det har so kvite, skire blomar. (s. 119)

6 juni 1964:
"Eg gjeng ut i lett muskregn om morgonen. Ein stor snigle med horn set modig yver vegen. Eit uvisst liv, ei uviss ferd no i biltidi. Og eg møter mange, som har forlist på dette havstykket." (s. 513)

Han har hele tiden vist omsorg og omtanke for naturen rundt seg, og blir etterhvert mer og mer bevisst på miljøvern. Her er det sprøyting av frukttrærne som har fått uheldige konsekvenser:

17 mai 1960:
Eg har so ilt av at eg sprøytte trei med gift sist fredag, det var alt sume blomar sprotne. Eg ser nokre humlor tumlar halvdaude inn døri, det er ikkje fint å drepe sine beste vener i frukthagen. ... Sprøyta med gift og lese Emily Dickinson og Dorothy Wordsworth, - so hjartelaus og "perverted" kan ein vera!" (s. 120-1)

Han har nesten konsekvent lav selvtillit på vegne av egen diktning, og takler, i følge ham selv, dårlig å få ros:

13 desember 1960:
"Å nei, nedåt, nedåt! Høyr ikkje på kva dei skriv, lyd ikkje på kva dei segjer. ... Då vert du blind og orsken av stordomstankar og ovmod, so du ser ikkje klårt lenger, medan du sjølv trur at no er du ein pokkers kar."
"Eg er ikkje laga for noko anna enn motegang; då kan eg vera så nokonlunde folk. Kjem det aldri so lite medgang, fyk ovmodet upp med ein gong.
Den som vil vera kar, er sjeldan noko kar. Leid oss ikkje ut i freisting." (s. 205)

13 oktober 1961:
"Boka mi er enno ikkje komi. Og det same kan det vera. For meg er ho daud for lenge sidan. Eg er no heilt klår yver at det er ei skral bok, ingenting å rekna for. Og venteleg vert det til det at eg aldri skriv noko meir. ... Dertil kjem at forlaget skryter so skamsleg; det er merkjeleg at ikkje dei skynar at dei skadar sin mann på den måten." (s.243)

8 desember 1964:
"Alt eg gjer er noko skakt og gale med. Byggjer eg upp med eine handi, riv eg ned med den andre. Slik vart det no òg, det vart so gale med denne boki òg." (s. 564)

I bind 2 får vi også vite mer om sykdommen hans.

27 mai 1961:
"Etter det eg har lese, må det venteleg vera schizofreni eg har. ... den andre mannen i meg ... Det er han som kjem til ords. Det er syrgjeleg han skal vera so vill." (s. 216)

7 juli 1961:
"Att og fram. Trege. Anger. So tosken, so tåpeleg var ein! Ja, å tenkja attende er ikkje råd. Eg vert fælen. Difor er det ikkje råd for meg å skriva noko frå barndomen, endå eg kunne ha hug til det. Eg ser ikkje anna enn foolish acts ..." (s. 226)

20 desember 1961:
"Steady now, stady now! Ikkje missa fotfeste, ikkje dagsansen, realitetssansen, sjølv um ein siglde lukt til himmels." (s. 270)

20 oktober 1862:
"Var ute i kveld òg, og fornærma folk sjølvsagt. Nei, ein lyt tegja still. Eller aldri opna sin munn um anna enn vind og vêr. Då er ein sikker." (s. 361)

14 september 1964:
Om tida han var innlagt til behandling:
"Eg fekk dikta og drøyme, sjå syner, uppleve ekstase dag etter dag, år etter år, utan at nokon gjorde meg noko. Um eg vart sperra inne eller bunden - som eg ofte var - gjorde ingenting. Ekstasen, synene, draumane, røystene, nådde meg like godt der. Eg syntes aldri det var leidt å vera bunden eller innesperra i einesella, og skal aldri klaga yver noko." (s. 539)

Ensomhet, selvmedlidenhet, lav selvfølelse preger ofte det han skriver i dagbøkene. Her er en håndfull eksempler:

16 februar 1965:
"Ikkje mange har levt eit uslare liv enn eg, det ser eg no." (s. 607)

1 mars 1965:
"Ein må sjå kor elendig, ussel, stygg, verdlaus ein er både for seg sjølv og andre." (s. 611)

16 mars 1965:
Alle desse dagar, so grå, so triste. Ikkje har eg tankar heller. Skal du reisa deg att? Eg veit sjølv mi naud, og min brotne vilje. Dei siste åri har eg sokke ned i ei søkkjemyr, og eg har prøvt å kara meg uppatt, men hittil har det ikkje lukkast." (s. 630)

3 juli 1965:
"Ja, segjer eg i kveld, og lyfter hovudet att, kanskje fyrste gong på mange år. Tyngd ned, tyngd ned i dei siste åri, - eg har ikkje hatt von um å reisa meg att. Og siste året i feber og stride tankar - på ei." (s. 655)

12 januar 1966:
"So, ver einsam! Sjå det i auga at du har ingen, du har einsemdi, ikkje noko anna." (s. 746)

Men han lar seg også begeistre. Som oftest er det litteraturen han leser som får fram superlativene. Enten det nå er en lyriker som Ekelund eller historiene til Helge Ingstad. Her er hans kommentar til Jane Austens Emma:

17 august 1963:
"Dersom verdi gjeng deg imot, og det gjer ho ofte, skal ein flykta yver til dette England. Merkjeleg, so stilt og fredeleg, men her hender sumt, likevel. Fortrollande lesnad." (s. 448)

Olav H. Hauge. Dagbok 1924-1994. Oslo: Samlaget, 2000.
Står på Universitetsbiblioteket i Tromsø på 839.6 Hau.